Ko ngā Tio o Awarua

Tiostrea chilensis

He horotai ngā tio o Awarua i Aotearoa nei; nō mai mai noho mai ai ki tēnei wāhi. He uri a Ricky me te whānau Ryan nō te hononga a Ngāi Tahu ki a tauiwi i Awarua, i te tau 1824. Ko James Spencer te tangata tuatahi kia noho ai ki reira. He kaipatu tohorā nō te Raki, ā, he ika-ā-whiro hoki ia i te pakanga o Waterloo. Nāna tētahi teihana hokohoko i whakatū, hokona atu ai te harakeke me te ika. Ka moe ia ki tētahi wahine nō Ngāi Tahu, ko Mere Te Kauri tōna ingoa, nō Ruapuke ia, ā, i moe tētahi o ā rāua tamāhine ki te whānau Ryan. Kai Awarua tonu te whānau Ryan e noho ana.

Nui tonu ngā kōrero mō te whānau nei. E toru tau i mua i te whakatika rātou i te pōti Rita, ko ia hoki te pōti pakeke rawa i te motu, e 111 ōna tau, kua parea ki rāhaki i tēnei wā.

Ko Daphne-Kay te waka i nāianei, e mahi ana a Rick me ana tāina ko Jason rātou ko Lynn, ko Karl ki runga rā. Nō te 3 karaka i te ata tīmata ai te rā hao tio, ka rere rātou ki te Ara a Kewa i te ata pō tonu. Ka tae ki te wāhi haumaru e tata ana ki Rakiura, ka tīmata te roua.

He moana mōiriiri Te Ara a Kewa. E ai ki a Rick koina te take he kounga te tio o Awarua.

"Mā te mā tonu me te makariri o te wai, e pēnei ai te tio".

"Ko ia hoki tētahi o ngā māra tio whakamutunga o te ao," te kī a Karl.
"Te nuinga ka ahu mai i ngā tio pāmu."Ka tukuna ngā tio ki te wheketere o Ngāi Tahu, whakaritea ai, pōkaitia ai, kātahi ka tukuna atu ki te hunga hihiri huri noa i te motu.


He taonga tonu te tio o Awarua ki a Ngāi Tahu. Makue ana te reka o te tio mata, he pai hoki ki te mana whenua te rumaki parai ki te kiri parāoa.

He nui te roherohenga a Ngāi Tahu, ko ia hoki te umanga tuku nui i Aotearoa. Kōaratia ai purua ki te wai tai, kia 12 ki ia ipu kirihou. Ka hokona te tio e ora tonu ana ki whenua kē hoki.

E taea ana te hoko i te Kahuru-kai-paeka ki te Whā.